Pul to'landi. Qo'shni ikki oydan so'ng ko'chishga ijozat so'radi. Oradan ikki oy emas, yarim yil o'tsa ham u joyidan jilmadi. Sakkiz oydan so'ng ko'chishi lozimligi eslatilganda u «nega ko'chaman?» deb «ajablandi». Uyni sotganini aytishganda esa, «Qachon sotibman? Shunday uyni nimaga sotaman?» deb yana «ajablandi». Guvohlar chaqirildi. Biri «eslay olmadi», boshqasi «bunaqa gap bo'lmagani»ni aytdi. Guvohlar chiqib ketishgach, otasi yiqildi, tilsiz, harakatsiz bo'lib qoldi. Oradan uch oy o'tar-o'tmas, onasi uyqusidan uyg'onmadi. Mo''mina ayol edi, omonatini ham osongina topshirdi.
Onalar hech mahal farzandlaridan norozi bo'lib ketmaydilar. Shunday bo'lsa ham Matluba «onamdan rozilik ololmadim», deb armonda qoldi.
Onasi o'tganidan beri ota uyiga borgisi kelmaydi. Akasi bilan yangasini ko'rishga tobu toqati yo'q. Akasini o'sha urganlari uchun sira-sira kechirolmaydi. Hatto onasini behurmat qilganida ham xotinini chertmaydigan insonning singlisini do'pposlashi chindan ham kechirish mumkin bo'lgan hol emasdi.
Janozadan keyin qaysi bir kuni ukasi yolg'on yig'isini avjga chiqarayotgan yangasiga qarab turib, «onam boyaqish o'ldilar-u, bu dunyodagi do'zax azobidan qutuldilar», degan edi. Yomon kelindan Yaratganning o'zi asramasa qiyin ekan. Qayin singillar turmushga chiqib ketishar, qayin inilar ko'chib ketishar, ota bilan ona esa, bu dunyo azobiga dosh berib, yashashdan o'zga choralari yo'q. Ularni bu azobdan faqat o'limgina qutqaradi.
Matluba shaharga tushganida «otamnikiga boraymi yo ukamnikigami?» deb ikkilanib o'tirmas edi. To'g'ri, otasini borib ko'rardi, ammo u yerda uzoq o'tirmas edi. Yangasining «qiz degan otaga qarab o'tirishi kerak», degan fasod gaplariga javob bermay iziga qaytardi. Erining ishi sudda ko'rilayotganda bolalarini olib ukasinikiga ko'chib keldi, deyilsa ham bo'ladi.
Matluba ukasining darvozasi qarshisida turib, yuragi uvishib ketdi. Bir qarasang atrofingda mehribon odamlar ko'p. Ular senga yaxshilik qilgisi keladi-yu, ammo nima uchundir qilmaydi. Dardingga malham qo'ygisi keladi-yu, ammo nimagadir qo'ymaydi. Senga qo'shilib yig'lagisi keladi-yu, ammo nimagadir yig'lamaydi. Boshing uzra baxt quyoshi charaqlab qolsa, uning nuridan sen bilan birga bahra olishga shoshilishadi. Bu baxt quyoshi yuzini abri balo qoplaguday bo'lsa, pana-panaga qochadilar. O'sha panada turib, senga bo'lgan sadoqatlarini izhor etadilar. Matluba eri qamalgunicha buni bilmas edi. Balo buluti hamma yoqni zulmatga o'ragani bilan hayotni yaxshi-yomonga ajratib, odamning g'aflat uyqusidagi ko'zini ochar ekan.
Shaharda qarindoshlari ko'p, tanishlari undan-da ko'p. Ammo ularga baxti kulgan Matluba kerak. Bir olam dard iskanjasidagi baxti qaro Matlubani ular boshlariga uradilarmi?
Ularni ham ayblash qiyin, chunki dard masalasida ularning boshqalardan kam yeri yo'q.
Matluba qaysi birlarinikiga hasratdosh izlab borsin? Ukasi… mehribon, ammo Matluba ayrim masalalarda unga yorila olmaydi.
To'g'ri, shaharda bittasi bor… Lekin u ham hasratdosh emas. Ammo agar gapi rost bo'lsa, Matluba uchun jonini berishga tayyor odam. Dorulfununga qabul imtihonlari paytida ishqi tushib, to Matluba erga tekkunicha tinch qo'ymadi. Ismi Ramziddin bo'lgan bu yigitni oshiqligi sababli hamkurslar Romeo deb kulishardi. Bu ism uning o'ziga ham yoqib, Matlubani bir-ikki «Juletta» deganida eshitadigan «shirin» gaplarini eshitib olgan edi. Bu Romeo tushmagur mulohaza, odob, muomala ko'chalaridan o'tmagan soddagina yigit edi. Matlubaga bo'lgan muhabbatini hech kimdan yashirmas, muhabbat yashirin tuyg'ular mevasi ekaniga fahmi yetmas edi.
May bayramida namoyishga ketishayotganda, Qizil maydonga yetmay, ancha vaqt to'xtab qolishdi.
Shunda bu Romeo tushmagur dabdurustdan «shu yil imtihonlardan so'ng uyingga sovchi yuboraman, yo'q desang uvolimga qolasan», dedi. Matlubaning qitmirligi tutib, «chindan yaxshi ko'rasizmi?» deb kuldi. Unga dugonasi qo'shilib «yaxshi ko'rsangiz hozir hammaning oldida isbot qiling», dedi. «Qanday isbot qilishim kerak?» dedi Romeo ajablanib. «Matlubaning qarshisida hoziroq tiz cho'qing!» dedi dugonasi shaddodlik bilan. «Tiz cho'kaymi?» deb so'radi Romeo Matlubadan «yo'q» degan javobni kutib. «Nega Matlubadan so'raysiz. Yaxshi ko'rsangiz tiz cho'king darrov! Amerikaliklar shunday qilisharkan. Zamonaviy yigitlar Amerikaga ergashishlari kerak», dedi dugonasi bo'sh kelmay. Romeo yana Matlubaga qaradi. Najot bo'lmagach, cho'ntagidan tanga pullarini olib qizning oyoqlari ostiga sochdi-da, ularni terib olish bahonasida tiz cho'kdi. Uning bu topqirligidan qoyil qolgan qizlar ko'chani boshlariga ko'tarib, sharaqlab kulib yuborishdi. «Matlu, shundan boshqaga tegsang xor bo'lasan», deb hazillashishdi. O'shanda farishtalar «omin» degan ekanmi, boshqaga tegdi-yu, xor bo'ldi…
O'sha kezlari esa, Matlubaning ko'z oldidan Tursunali ketmas edi. Boshqa barcha yigitlar uning uchun arzimas bir odamchalar edi.
Romeo bilan turli tasodif tufayli keyin ham uchrashdilar. Har gal uchrashishganda u uylanmaganini, Matlubaning erdan chiqishini kutayotganini aytardi. «Sovuq nafas qilma, nega erdan chiqarkanman?» derdi Matluba. «Sen u bilan baxtli bo'lolmaysan. Yo ajralishasan, yo siqilib o'lib ketasan. Boshqa yo'l yo'q senga. Mening ham bitta yo'lim bor — seni kutaman.
Qariganingda bo'lsa ham senga uylanaman. Uylanmagunimcha o'lmayman», derdi u.
Tursunali qamalgach, yana uchrashishdi. Bu safargi uchrashuv tasodifiy bo'lmadi. Romeoning o'zi qishloqqa qidirib bordi. Yana o'sha gapni aytdi. «Uni o'n besh yil kutmoqchimisan? Kutma», dedi. «Ahmoq ekansan, — dedi Matluba. — Boshqa kelma, men ersirab qolmaganman». «Boshqa kelmayman, o'zing borasan», dedi u ishonch bilan. So'ng yon daftarchasining bir varag'iga turar joyini yozib berdi. Matluba bu qog'ozni g'ijimladi-yu, ammo tashlab yuborolmadi.
Hozir ukasining darvozasi qarshisida shuni eslab, bir entikdi. Bu yomon xayol domiga tushmaslik uchun qo'ng'iroq tugmasini bosdi. Eri qamalganidan beri dam yarim tunda, dam erta saharda kelib yurgani uchun eshikni ochgan kelini bu tashrifdan ajablanmadi. «Keling, opa», deb so'rashdi.
Shu payt ichkaridagi televizordan muxlislarning hayqirig'i eshitildi. Nimadir demoqchi bo'lgan Sarvarning gapi og'zida qolib, sapchiganicha ichkari kirdi.
— Nazmixon, qo'ying, odatini bilasiz-ku. O'zining to'yida futboldan kechmagan odam shu paytda kechadimi?
— He quribgina ketsin, shu futbollari, — Nazmi shunday deb qayin egachisini mehmonxonaga boshladi.
Bu xonadondagi er-xotin yechishi mushkul bo'layotgan asosiy muammo futbol masalasi edi.
Sarvar bu o'yinning ashaddiy muxlisi bo'lsa, Nazmi ashaddiy dushmani edi. «Futbol — san'at!
Sochi uzun, aqli kalta odam bu o'yinning gashtini bilmaydi». «Futbol — yigirma ikkita ahmoqning bitta to'p ketidan Ali akaning itiday halloslab yugurishi». Er-xotinning bu boradagi «falsafasi» shundan iborat. O'n yilning nari-berisida davom etayotgan «ilmiy» bahsda hali tomonlarning kelishuvidan darak yo'q. Hozirgi bu bir «cho'qishib» olish ham Matluba uchun yangilik emas. Har safar «qozilik» qilishga to'g'ri kelsa, kelinga to'ylarini eslatadi. Bu eslatuv Nazmiga yoqadi. Aslida Nazmi bu voqeani sira unutmaydi. Chunki bu unutadigan voqea emas. Biron hajvchining qulog'iga chalinsa yozib yuborishi turgan gap.
Tasavvur qiling: nikoh bazmi avjida. Tabriklarning biri-ikkinchisiga ulanadi. Shirakayf mehmonlar kelinning yarim soatdan beri yolg'iz o'tirganini sezishmaydi. Ammo bunaqa holat ayollarning nazaridan qochmaydi. Tabiiyki, eng avvalo kelin poshsha bezovtalanadilar.
«Hozir kelaman», degan kuyov to'ra qayoqqa g'oyib bo'lishlari mumkin? Yangasi biqiniga asta turtib, «Qani kuyov?» deb so'raydi. Nazmi qaerdan bilsin?
Xotinlarning shivir-shiviri tavonxonagacha yetib boradi. «Opoqi, qudalar xavotirlanishyapti, o'g'lingiz bir soatdan beri yo'q emishlar». «Yarim soat» tavonxonaga «bir soat» bo'lib yetib bordi. Bu gap xotinlar tili vositasida ko'chaga chiqquday bo'lsa, «ikki soat»ga yetishi tayin. O'g'lining qaerdaligini ona bilmay, kim bilsin? To'g'ri, bu gapni eshitib, avvaliga yuragi «shuv» etib ketdi. Harholda do'stdan dushman ko'p. Onaning ziyrak fahmi bu xavotirni darrov quvdi. «Voy, sho'rginam, bugun futboli boridi-ya! To'yni ertaga ko'chiring, deganida qudalar ko'nishmovdi». Xullas, Sarvar yana o'nbesh daqiqadan so'ng «topildi». O'sha kuni u umrida yagona zo'r «jasorat» ko'rsatdi: futbol o'yinining faqat ikkinchi bo'limini ko'rdi. Birinchi bo'limini esa «umrida bir marta bo'ladigan tantana» — to'y uchun qurbon qildi. Tabiiyki, Nazmi bundan o'sha paytda bexabar edi.
Kuyov to'ra xushnud holda joylarini egallaganlarida kelin poshsha arazlaganday bir chimirilib qo'ydilar-u, tergamadilar, turmushning dastlabki daqiqalaridayoq tergashni o'zlariga ep ko'rmadilar. Bu ham o'ziga xos bir jasorat bo'ldiki, zikr etilmog'i albatta, o'rinlidir. O'yin ko'ngildagiday tugagani uchun kuyov to'raning kayfiyatlari yaxshi edi.
Kelin poshsha ajablanib, «she'r yozgani ketgan edingizmi?» degan savol nazari bilan qarab qo'ydilar-u, bosh irg'ab, she'rni o'qimoqqa ijozat berdilar.
Kuyov to'ra yana quloqqa shivirladilar:
— Ekin ekadig'on yering bo'laman, bugundan boshlab ering bo'laman.
Kelin poshsha «piq» etib kulib qo'ydilar. Bu kulgi kuyov to'raning gunohlari kechirilganiga bir ishorat edi. Qadah ko'tarib tabrik so'zi aytayotgan mehmon go'yo kuyov to'raning hozirginada she'r aytganlarini sezganday «mushoira»ni davom ettirdi:
«Sarvarbek! — deb xitob qildi u. — To'y to'ylashib keldik elingizga, Xudo quvvat bersin belingizga!» To'yxonani qiyqiriq bosib, xotinlarning farazlarga boy «shivir-shiviri»ga yakun yasaldi. Mana shu qisqa vaqt davomida Sarvar xotinlar tili bilan yasalgan «uchar gilam»da yaxshi ko'rgan qizi bilan uchrashib qaytishga» ulgurdi.
Nazmi har safar shu voqeani eslaganida bir entikib qo'yadi. Hozirgi entikish eriga bo'lgan arazni nari surdi. Qayin egachisiga mehribonlik ko'rsatib, Matlubaning qarshiligiga qaramay dasturxon tuzadi. Choy damlab kelgach, qo'ni-qo'shnilar, qavmu qarindoshlar hayotidan qisqa- qisqa axborot berdi. Matluba kelinining bu odatini ham yaxshi ko'radi, ham ranjiydi. Yaxshi ko'rganining boisi — Nazmi bilan besh daqiqa birga bo'lsa bas, barcha yangiliklardan xabardor bo'ladi. Ranjiganining boisi — uning tashrifi haqidagi ma'lumot ham ertasigayoq «xotinlar telegrafi» orqali tarqaydi. Tursunali qamalganidan beri bu «telegraf» to'la quvvat bilan ishlaydi. Matluba ba'zan «gap shu yerda qolsin», deb keliniga qattiq tayinlaydi. Kelinning «og'zi mahkam». Matluba ketguniga qadar bu gap ostona hatlamaydi. Matluba tushgan avtobus shaharni tark etmay, sir saqlanmog'i lozim bo'lgan yangilik ozgina qo'shilgan, bezalgan holda «xotinlar telegrafi»ga ulanadi.
Nazmi mahalla yangiligini tugatib, qarindoshlarga o'tganida Matluba uning gapini bo'ldi:
— Vazirlikka hisobot olib tushgan edim. Qog'oz o'lgur biram ko'p. Bitta-bitta tekshirib olgunicha kech bo'lib ketdi.
Matluba bu gapni «xotinlar telegrafi» uchun atay aytdi. «Hisobot oladigan qo'ng'iz mo'ylov opamga bir-ikki ilmoq tashlash uchun atay kechgacha olib o'tiribdi», degan qo'shimchadan, shubhasiz, Matluba bexabar qoladi.
— Boya nima deding? — dedi Sarvar uning pichingini tushunmaganday, — «Odamni isnodlarga qoldirasiz» dedingmi? Men futbolni ko'rmay shu gapingni o'ylab o'tirdim.
— Gapimga nima bo'pti?
— Qiziq-da. Odam isnodga qolsa, senga nima?
— Voy, savil, opa, ukangizning gaplarini eshityapsizmi? Men odam emas emishman…
— Men unaqa demadim, — Sarvar shunday deb choy xo'pladi, — choyni yangila, sovubdi.
Nazmi opa-ukaga bir-bir qarab chimirildi-da, jahl bilan o'rnidan turib, tashqariga chiqdi.
— Ba'zan juda oshirib yuborasan-da. Choy issiq edi-ku? — dedi Matluba ukasiga norozi qiyofada boqib.
— Shunaqa demasam, vaysab o'tiraveradi. Ha, nima bo'ldi, tinchlikmi?
— Vazirlikka hisobot olib tushuvdim…
— Bo'ladigan gapni gapirsang-chi.
Matluba ukasidan sir saqlamas edi. Ammo bo'lib o'tgan gaplarni hozir aytgisi kelmadi.
Erining o'ynashi oldida, o'zi «shaltoq, isqirt», deb hisoblagan bir ayol qarshisida past ketgani, aniqroq aytilsa, mag'lub bo'lganini tan olgisi kelmadi. Shu sababli «bo'ladigan gaping nimasi», deb ukasidan nigohini olib qochdi. Ziyrak Sarvarga shuning o'zi kifoya qildi.
