MURDALAR GAPIRMAYDILAR… (4-qism) | HaYoL.Uz | Узбекская Музыка, Зарубежная Музыка, Русская Музыка, Турецкая Музыка, Музыка в Машину, Соундтраcк, Минусовки, Фойдали маслахатлар, Хикоялар, Смс шерлар биринчи бизда ! | Yangi taronalar (uzb, rus, zar, turk), Yangi kliplar (uzb, rus, zar) Foydali maslahatlar, Hikoyalar, SMS She'rlar, Yangiliklar birinchi bizda ! | Янги тароналар (узб, рус, зар, турк), Янги клиплар (узб, рус, зар) Фойдали маслаҳатлар, Ҳикоялар, СМС Шеърлар, Янгиликлар биринчи бизда !
Tengiz yig'ilganlar bilan birma-bir ko'rishgach, to'rga o'tdi. Qo'tos uning yoniga o'tirdi.
Tengiz sigaret tutatgach, Qo'tosga yuzlandi:
— Nima bo'ldi?
— Bizni Bifshteks qiziqtiryapti. U hamisha sening yoningda bo'lardi?
— Ha, bo'lardi, — dedi Tengiz xotirjam ravishda. So'ng xuddi oddiy bir xabarni eslaganday qo'shib qo'ydi: — O'lmasidan ilgari…
— O'ldimi? — Qo'tos ajablanib, to'planganlarga qarab oldi. Ular ham hayratlarini yashirmay Tengizga tikilishdi. Lager hayotida birovni o'ldirish, yoki itday o'lib ketish aytarli ajablanarli hol emas. Tojdor o'g'rilarni hayratga solgan narsa — yaqin odamlarining o'limi tafsilotidan vaqtida xabar topmaganlarida edi. Agar sheriklariga bu olamga begona kimsa qasd qilgan bo'lsa, kechiktirmay jazolashlari shart. Tengiz ularning bu fikrini ham uqsa-da, javobga shoshilmadi. Sigaretni yana ikki-uch, chuqur-chuqur tortib, nafsini orom toptirgandan keyingina javob berdi:
— Ha, o'ldi. Bir mishiqini eplay olmadi. Adabini berib qo'y, devdim, bir tepkini ko'tara olmay o'ldi. Bola balo ekan.
— Kim? Sen uni o'ldirdingmi? — Bu safar Qo'tosning ovozida tahdid sezildi.
— Bo'lar ish bo'ldi endi. Men sinab qo'rdim — mard bola ekan. Yaxshilab tarbiya qilsang zo'r o'g'ri chiqadi undan. Ammo u endi u «eshshak» emas, nomi «Hamzat» bo'ladi.
— Nega?
— Men shuni xohladim.
— Knyaz, sen haddingdan oshma! — Ukraina tomonlarda «Koshak» nomi bilan mashhur bo'lgan o'g'ri Tengizning so'zini dag'allik bilan uzdi: — Sen musulmoningni himoya qilib, zo'r yigitni o'ldirtirib yubording!
Tengiz sigaretini tutatib, unga tutun orasidan ko'zini sal qisibroq qaradi:
— Koshak, bilmasang bilib qo'y: mening dinim ham, millatim ham — o'g'ri! Qo'tos, sen bunga tushuntirib qo'y. — Tengiz shunday deb o'rnidan turdi. Ostonaga yetganida to'xtab, orqasiga o'girildi. — Koshak, bilib qo'y, bu olamda faqat bittagina o'g'ri degan millat bor. Bu millat oldida boshqalari sariq chaqa. Agar shunga aqling yetmasa, sen o'g'ri emassan, mujiksan! —
Tengiz eshikni bir tepib ochdi-da, tashqariga chiqdi. Uch-to'rt qadam yurib, to'xtadi. Uning fikricha, hozir ortidan Qo'tos chiqib kelishi lozim edi — yanglishmadi.
— Knyaz, sen xafa bo'lma. Koshakka yetadigan ahmoq bu dunyoda kam topiladi. Ahmoqona gaplarni ko'p gapiradi-yu, ammo yuragi toza bola. Ko'nglida kiri yo'q. Sening nima uchun achchiqlanganingni tushunmay o'tiribdi, u ahmoq! Tushunganidan so'ng o'zi kelib sendan kechirim so'raydi.
— Xafa emasman, — Tengiz shunday deb jilmaydi, — Oilamizga bir-ikkita shunaqa dovdir ham kerak. Bo'lmasa, yashashning qizig'i qolmaydi.
— To'g'ri aytasan. Unga shu yerlarda chidash mumkin. Ozodlikda bunga sherik bo'lganning sho'ri quriydi.
Qo'tos to'g'ri aytgan edi — Koshak ikki kundan so'ng Tengizdan uzr so'radi. O'zining ham dunyoda yagona O'G'RI millatidan ekanini bayon qildi.
Ana o'sha voqeadan beri «politbyuro» endi rasmiy kengashga chorlangan edi. Oleg «Garbuz»ning iltimosnomasini o'qishdan avvalroq Tengiz, «politbyuro»ni chaqirishni reja qilib qo'ygan edi. Kecha oqshomda qo'liga yetib kelgan bir xabar uni «politbyuro» bilan maslahatlashishga undagandi.
«Politbyuro» to'plangach, Tengiz o'tirgan yerida ularga bir-bir qarab chiqdi.
— Knyazlarim, — garchi qofqazliklardan boshqalar bu nomga da'vo qilmasalar-da, Tengiz ularga bo'lgan hurmatining baland ekanini bildirib qo'yish uchun gapini shunday boshladi, — Knyazlarim, bugun biz ikki muhim masalada yagona qarorga kelishimiz kerak.
Tengiz birinchi masala deb Oleg «Garbuz» iltimosini bayon qildi. U gapini tugatmayoq Koshak e'tiroz bildirdi:
— Onasi o'n marta qayta tug'sa ham undan o'g'ri chiqmaydi, — dedi u stolga kafti bilan urib-urib qo'yib. — Kozel u! Boshqa gap yo'q! Tulada nima uchun suvdan quruq chiqqan? Kozel edi! Promzona komendanti bizning odam edi. Hech qanaqangi qanjiq-musorlarga aloqasi yo'q edi.
— Aniq bilasanmi? — deb so'radi Qo'tos.
— O'shanda men Kurskda edim. Aniq bilaman.
— Men «Garbuz» deganini endi eshityapman. Kozel bo'lsa nima uchun shu paytgacha jazosiz yuribdi?
— Tutqich bermayotgandir-da. Agar unga toj kiydirsak, hammamiz rasvo bo'lamiz.
— Agar kozel bo'lsa… agar ayyor bo'lsa… — Tengiz o'ylanib qoldi. — Boshqa lagerlarga ham shunaqa xat yozgandir? Tezda aniqlash kerak. Qo'tos, o'zing shug'ullan bu ish bilan. Agar shunday qilgan bo'lsa, boshiga toj o'rniga sirtmoq ilish kerak. Ilganda ham pinhona emas, shov-shuv bilan osib o'ldirish kerak. Boshqa kozellar o'zlarini nima kutayotganini bilib qo'yishsin.
Birinchi masala — tamom! Endi ikkinchisi — biz tomonlarga «Murik» kelayotganmish, —
Tengiz shunday deb o'tirganlarga savol nazari bilan boqdi.
— Murik? Kim u? — deb so'radi Qo'tos.
— Bilmaysizlarmi? — Tengiz istehzoli jilmayib, yon cho'ntagidan bir varaq qog'oz oldi. —
«Cho'mich» — Slava Galiulin. MURga xizmat qila boshlagani uchun laqabini o'zgartirib, «Murik» deb qo'yishibdi. Ma, o'qi, — u shunday deb, xatni Qo'tosga uzatdi.
Qo'tos maktubga ko'z yugurtirib, bosh chayqadi-da, so'ng ovoz chiqarib o'qiy boshladi:
— «Irkutsk sentralidagi halol birodarlarimizga salomlar bo'lsin. Salom yo'llovchilar — Pskov lageridagi o'g'rilar — sizlarga omonlik tilaydilar. Qadrdon o'g'rilar, bu shoshqich xatimiz bilan sizlarni ogoh etamiz: biz bilan «Cho'mich» — Galiulin birga bo'ldi. Bilib qo'yinglarki, u bizning pok va muqaddas nomimiz — o'g'ri nomi bilan yashirinib yurgan bir qanjiqdir. Ha, bilib qo'ying, u O'G'RI emas, u qanjiqdir! O'g'ri nomiga isnod keltirgani uchun uni faqat qanjiq yoki ABLAH deb atash mumkin. O'zini hurmat qiluvchi har bir o'g'ri, har bir mahbus u bilan shu nomiga yarasha muomalada bo'lishi kerak. Shu bilan birga barcha qanjiqliklari uchun jazosini olishi shart! Yana bilib qo'yinglarki, Moskvada o'g'rilar qurultoyi bo'lib o'tdi va Cho'michga nisbatan qaror qabul qilindi. Qarorga binoan, u QANJIQ deb e'lon qilindi. Moskva pupkarlariga xizmat qilgani uchun unga «MURIK» deb nom berildi. Uni qabul qilganlaringda shu qaror yoddan ko'tarilmasin.
Pskovda biz olti o'g'rimiz: Kato, Kuyov, Yo'lbars, Sibir, Avliyo va Olov barchalaringizga ozodlik tilab qoladilar».
Qo'tos o'qishni yakunlamay, Koshak stol ustiga musht urib, to'ng'illadi:
— Cho'mich kelishi bilan menga berasanlar. U bilan ozgina hisob-kitobim bor.
Bu gapni eshitib, Tengiz unga tikilib qoldi. So'ng kengash a'zolariga savol nazari bilan bir-bir qaradi:
— Xo'sh, Murikni Koshakka beramizmi? — Tengiz shu savolni o'rtaga tashlab, sukut qildi. O'tirganlardan sado chiqmagach, davom qildi: — Biz o'g'rilarning bir ahmaqligimiz bor. Faqat o'zimizning hisob-kitobimiz bilan qiziqamiz. O'g'rilarning muqaddas olami bilan esa, ishimiz yo'q. Oilamiz qanjiqlar bilan to'lib ketyaptimi, irib ketyaptimi, sasib ketyaptimi — ishimiz yo'q. Xo'sh, Koshak, Murik seniki. Nima qilasan, o'ldirasanmi?
— Qiynab o'ldiraman.
— Ana shu-da! Nima uchun qanjiqlik qilgan, nima uchun qamalib bu yoqlarga yuborildi?
Bilish kerakmi? Gap shu: Murik kelaversin. Yuraversin. Biz esa, go'yo hech nima bilmaymiz.
Biladiganimizni bilib olaylik, ana undan keyin u Koshakniki. Istasa homicha yesin, istasa pishirib yesin. Boshqa gap yo'q. Takliflaring bo'lsa aytlaring.
— Taklif bor, — dedi Koshak tirjayib. U majlis qaroridan mamnun edi, shu bois bir hazil qilgisi keldi. So'zlashga ijozat berilgach, o'rnidan turib, yoqasini tuzatgan bo'ldi:
— O'rtoq kommunistlar, majlisimiz nomidan KPSS bosh kotibi Gorbachga tabrik telegrammasi yuborsak.
Bu hazil to'mtoq bolta bilan o'tin yorishni eslatsa-da, o'tirganlar Koshakka qarab jilmayib qo'yishdi. Tengiz ham kulimsirab, uning bu haziliga yakun yasadi:
— Yaxshi taklif. Telegramma yoz-da, yumaloq muhr o'rniga nozik yeringni bosa qol.
«Politbyuro» majlisi shu tarzda kulgu bilan yakunlandi. Oradan to'rt kun o'tib, Murik tashrif buyurdi. Unga qadar «lager teletaypi» orqali Tengiz muhim ma'lumotlar oldi.
XIYoNAT
Matluba eridan xat olib kelgan yigitga boshdan-oyoq razm soldi. Avvaliga «qamoqda birga
o'tirganmikin?» deb o'yladi. Ammo xushro'y yigitning jilmayib qarashida, rangi-ro'yida qamoqning sovuq nafasidan asorat yo'q edi. Yigit «ichkariga kiring», degan taklifdan so'ng tarang qilmay, juvonga ergashdi. Tursunali qamalishidan ilgari, amal otini surib javlon urayotgan mahallarda bu uyni ko'rgan odam oradan bir yil o'tib-o'tmay yana ostona hatlab ichkari qadam qo'yguday bo'lsa, «yopiray, kecha o'g'ri urib ship-shiydam qilgan shekilli», deb yoqa ushlashi tayin edi. Ko'zni qamashtiruvchi gilamlar, qandillaru javonlar endi yo'q. Matluba eri qamoqqa olinib, mol-mulki xatga tushguniga qadar yashirishga ulgurganini yashirdi.
Qolgani esa, musodara qilindi. Uy xo'jalik ixtiyorida bo'lgani, Matlubaning o'zi shu xo'jalikda ishlayotgani uchun tortib olinmadi. Yangi direktor insof qilib, ularga «uyni bo'shat», deb tiqilinch qilmay, yangisiga joylasha qoldi.
Matluba dardini kimga aytishni bilmay, to'rt devor orasida to'rt bolasi bilan kun kechirib yurgan edi. Davlat boylikni tortib olgani bilan Xudo bolalarning rizqini qiymas ekan. Gilamsiz, billur qandilsiz uyda ham yashash mumkin ekan. Dunyoda tirik beva faqat u emas ekan. Tirik yetimlar ham ko'p ekan. Eri qamalgan xotinning joni chiqib keta qolmas ekan.
Otasi qamalgan bolalar taqdirga tan berib yashayverar ekan, ulg'ayaverarkan…
Qamoq — jinoyatchi uchun jazo. Bu dunyoda jinoyatga dahli yo'q odamlar uchun ham jazo bor ekan. Balki harom luqmaga sherik bo'lgani uchun bunday jazo joizdir? Matluba buni bilmaydi.
Bu haqda o'ylab ham ko'rmagan. Bunga keyinroq aqli yetadi. Hozir bilgani — qo'lidagi xatda yozilgan gaplar… Ya'ni har oyda «soliq» to'lab turish.
Matluba xatni to'rt marta o'qib chiqsa ham tushunmadi. Yigitga savol nazari bilan tikilib qoldi.
— Cheksam maylimi? — deb so'radi yigit hotirjam ravishda. U juvonning hayrat iskanjasida ekanini bilib tursa-da, parvo qilmadi. Uy bekasi bosh irg'ab «chekavering» degach, labiga sigaret qistirdi. Ammo o't oldirmay turib so'radi: — Tinchlikmi? Nima deb yozibdilar?
— Nima deb yozilganni… bilmaysizmi?
— Men birovning xatini o'qimayman, — yigit shunday deb sigaretini tutatdi.
— Xatni o'z qo'llari bilan yozib sizga berdilarmi?
— Yo'q. Menga birodarlarim keltirishdi. Men eringizni tanimayman. Mening vazifam — xolis xizmat.
— Soliqni… sizga to'laymanmi?
— Ha, soliqnimi? — Yigit jilmaydi. — Hozircha menga. Men kelolmasam boshqa odamni yuborishadi.
— Yuborishadi? Kim yuboradi?
— Buni bilishingiz shart emas.
— Men… tushunolmayapman?
— Tushunolmayapman? Mayli, yaxshi xotinga o'xshaysiz, sizga tushuntirib bera qolay: sizga er kerakmi? Ha, albatta kerak. Sizga er kerak bo'lmasa ham bolalaringizga ota kerak. Demak, u qamoqdan sog'-salomat qaytishi shart. Qamoqda esa, opaginam, ko'p odamlar bekordan bekorga o'lib ketadi. Birovlar bitta kichkinagina toshga qoqilib ham o'lib ketar ekan. Baxtsiz hodisalar ko'p-da. Qamoqdagi birodarlarimiz eringizni himoya qilishadi. Uning bitta tuki ham bekorga to'kilmaydi. Siz «soliq» deyapsiz-u, aslida unday emas. Bu xizmat haqi. Hukumat qorovullarga ham maosh to'laydi-ku, to'g'rimi? Ana, siz ham shunaqa to'laysiz-da.
— Qanchadan to'layman?
Yigit darrov javob bermadi. Tutatib bo'lgach, kuldon o'rniga qo'yilgan likopchaga sigaret qoldig'ini bosib ezdi-da, to'lanajak xizmat haqi miqdorini aytdi. Buni eshitib, Matluba bir seskandi. «Xato eshitmadimmi?» deb, so'radi:
— Bir yilgami?
— Eringizning jonini hurmat qilmas ekansiz, opaginam. Har oyda to'laysiz. Balki uch oyligini, balki yarim yilligini qo'shib oldindan to'larsiz. Oldindan to'lasangiz, biroz kamaytiramiz, buni o'zaro kelishib olamiz.
— Menda buncha pul yo'q… Topganim bolalarim…
— Opaginam, siz topgan pulingizni bolalaringizga ishlatavering. Siz bizga eringizdan qolganidan cho'tal berib tursangiz yetadi.
— Erimdan… hech narsa qolmagan… Bori shu — ko'rib turganingiz. Davlat hammasini tortib oldi.
— Davlatga tuhmat qilmang. Bizning davlat, opaginam, odil davlat! Bilmasangiz bilib oling. Hech qachon hammasini tortib olmaydi. Ul-bulni yashirib olishga imkon beradi. To'rtta bolangiz bor, a?
— Ha… — Matlubaning ko'ngliga yomon fikr kelib, qo'rqib ketdi: — Nimaga so'rayapsiz?
— Shunchaki qiziqdim. Ular ham otalari qaytgunicha sog'-salomat yurishlari shart. Ota qamoqdan qayt-sa-yu…
— Bolalarimga tegmang! — Matluba beixtiyor shunday deb baqirib yubordi. Mushtlari o'z- o'zidan tugildi.
— Opaginam, o'zingizni bosing. Bizlar odamxo'r emasmiz. Biz siz bergan xizmat haqi evaziga o'zingizni ham, bolalaringizni ham himoya qilamiz. Pul ketsa ketsin, jon ketmasin.
Mening yana yarim soat vaqtim bor. Birinchi xizmat haqini bugun olib ketishim kerak.
— Hozir yo'q menda buncha pul.
— Sizdan hoziroq talab qilayotganim yo'q. Yarim soat vaqtim bor, deyapman-ku? Bo'la qoling, qimirlang.
Bu gapdan keyin ham Matluba bir necha daqiqa harakatsiz turdi. Yigit esa, boshqa gapga
hojat yo'q, deganday indamasdan o'tiraverdi. Matluba «Yarim soat vaqti bo'lsa ko'chaga chiqib, mashinasida o'tira qolmaydimi?» degan fikrda unga qarab-qarab qo'ydi.